پژوهش در تنوع گونه ها، چالشها و فرصتهای محیط زیستی و اقلیمی ماهیان خاویاری دریای خزر
دکتر علیرضا واعظی
چکیده
ماهيان خاویاری از گونه های ارزشمندی هستند كه ذخایر آنها به دلایل متعدد ازجمله صيد بی رویه و غيرقانونی، تخریب زیستگاه و آلودگی به مرز نابودی رسيده است و تقریباً تمام گونه های خاویاری در ليست گونه های در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند. در این بین تجزيه و تحليل اثرات گرمایش جهانی بر روی دریای خزر و اكوسيستم های مرتبط با محيط زندگي ماهیان خاویاری بسیار ضروری می باشد.
بررسی پژوهش های معتبر در این مطالعه بیانگر این فرضیه است که با ادامه روند گرمایش جهانی سامانه مانسون در جنوب کشور تقویت یافته و با توجه به تاثیرات اثبات شده دیرینه اقلیمی این پدیده بر انتقال رو به شمال بادهای غرب وزان میانی و به تبع آن افزایش میزان بارش بر روی حوضه آبریز رودخانه ولگا به عنوان اصلی ترین تامین کننده آب دریای خزر، تراز آب دریای خزر افزایش خواهد یافت. همچنین وابستگی تراز آب خزر با فعالیت های خورشیدی نیز نشانگر افزایش آتی تراز آب است. به بیان دیگر بخش عمده‌ی حوضه‌ی آبریز دریای خزر در سرزمین اروپایی روسیه واقع است. پیش‌بینی دمای هوا و میزان بارندگی حاکی از افزایش بارش و افزایش دما در این بخش است. اما پیش‌بینی افزایش بارش روی حوضه‌ی ولگا و دیگر بخش‌های حوضه‌ی آبریز خزر (قفقاز، البرز و زاگرس) دارای دو روند کاملاً متضاد هستند. علی رغم کاهش بارش دیگر بخش‌ها، در در نهایت افزایش بارندگی در حوضه‌ی ولگا باعث افزایش آبدهی ولگا به حوضه‌ی خزر و به تبع آن افزایش تراز آب دریای خزر خواهد شد.
با افزایش تراز آب و کاهش شوری می توان شاهد تاثیرات مثبت در بهبود وضعیت ذخایر طبیعی و افزایش راندمان تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری بود. همچنین افزایش دما بر تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری به دلیل افزايش طول دوره دمايي مناسب براي پرورش و تغذيه ماهيان خاوياري تاثیر مثبت و در ذخایر بی تاثیر خواهد بود. البته در مقابل کاهش بارندگی در دیگر بخش‌های حوضه‌ی آبریز خزر سبب کاهش دبی رودخانه ها می گردد و تاثیر قایل توجهی بر کاهش ذخایر و کاهش راندمان تکثیر و پرورش این ماهیان ارزشمند خواهد داشت. همچنین افزایش اسیدیته، افزایش میزان وقوع بلوم های پلانکتونی و تغییر شدید جریان‌های دریایی تاثیرات منفی بر موارد مذکور خواهد گذاشت. البته باید توجه نمود که ورود آلاینده‌‌ها به منابع آبی، وقوع بلوهاي پلانكتوني، ورود گونه‌هاي مهاجم و بسياري از تغييرات ديگر، تأثیرات مخرب تغييرات آب و هوايي را تشديد می نماید. در راستای سازگاری با پیامدهای تغییر اقلیم، با اتخاذ تدابير مديريتي و اجرائي ارائه شده در این پژوهش جهت حفاظت و بهره برداری پایدار از ذخایر باارزش خاویاری دریای خزر مي‌توان اثرات منفي را تخفيف داد.
کلمات کلیدی: دریای خزر، ماهیان خاویاری، تغییراقلیم، افزایش دما، سازگاری.